Pingzau Bahn

door Wim Koopmans

In september 2005 waren we opnieuw in Oostenrijk. De stations van Mittersill tot en met Krimml zagen er verlaten uit. Emplacementen waren een puinhoop of opgebroken. Tussen 10 en 12 juli van dat jaar was, door overvloedige regenval, de Salzach op veel plaatsen buiten haar oevers getreden. Grote delen van het spoor tussen Piesendorf en Krimml waren over- en onderspoeld. De trein reed vanaf Zell am See slechts tot Piesendorf. Van daar tot Krimml was alleen busvervoer.
Bovendien had even daarvoor, op 2 juli, een ernstig treinongeluk in de buurt van Bramberg plaats gevonden. Daarbij waren twee levens te betreuren en werd een aantal passagiers zwaar gewond. Twee locomotieven en diverse wagons werden zwaar, danwel onherstelbaar beschadigd. Het herstel van de spoorlijn en het kopen van nieuw materieel zou veel geld kosten. Maar de Österreichische Bundesbahn (ÖBB), die in 1998 het goederenvervoer op de Pinzgaubahn al had gestaakt, wilde eigenlijk al veel langer het gehele traject opheffen. Overleg tussen de ÖBB en diverse andere partijen, waaronder de provincie Salzburg, leidde tot een contract om de Pinzgaubahn te herstellen, nieuw materieel aan te schaffen en daarmee de Pinzgaubahn weer nieuw leven in te blazen.

Uiteindelijk nam de provincie Salzburg op 1 juli 2008 de Pinzgaubahn over van de ÖBB: de "SLB Pinzgauer Lokalbahn". Daarna is het gehele traject zodanig hersteld en gemoderniseerd dat de spoorlijn minder kwetsbaar is geworden voor hoogwater. Op 11 september 2010 bereikte voor het eerst weer een trein het station Krimml.
Er is veel nieuw materieel gekocht. Het oude materieel werd, voor zover nog inzetbaar, opgeknapt en van de nieuwe SLB-kleurstelling voorzien. Sinds 24 november 2008 is er ook weer goederenvervoer. In 2009 had men al weer 440.000 reizigers. In 2010 zouden dat er 600.000 zijn en voor 2012 is de doelstelling 1 miljoen reizigers.

De spoorbreedte van de Pinzgaubahn is in werkelijkheid 760 mm. Op schaal H0 levert dat een spoorbreedte op van 8,7 mm. Afgerond is dat 9 mm, de N-spoorbreedte. Zo kom ik uit op smalspoor, de spoorbreedte H0e.
Naast het lezen en raadplegen van allerlei tijdschriften en internet heeft het lid zijn van een modelbouwvereniging grote voordelen. Bij de EMV zijn veel leden met ieder voor zich speciale vaardigheden. En zo leer je heel veel aspecten van je spoorbaantje kennen: de onderbouw van de tafels, de (electro-)techniek, het digitaal aansturen, de wegen en de autootjes daarop en het zelf maken van bergen en bomen en van een rivier (de Salzach).
En als extra complicatie wil ik bij de spooropbouw zo veel mogelijk rekening houden met de "Normen Europese Modelspoorwegen". Trouwens, de eerder genoemde cabinerit van Zell am See naar Mittersill geeft ook veel inspiratie: hoe is de spoordijk opgebouwd, welke bakens en seinen staan er langs de spoorlijn, hoe is de begroeiing (gras, struikgewas en bomen) daarlangs enzovoorts. En ook de stationnetjes en de perrons zijn goed te zien. In de twee vakanties heb ik ook veel foto's gemaakt.
Met mijn ontwerp ben ik de afgelopen jaren druk bezig geweest. Wat en hoe ik het wil maken heb ik nu wel duidelijk. En na wat oefening gaat het leggen van de wissels en de flexibele rails en het solderen mij goed af. En zo wil ik mijn Pinzgaubahn gestalte geven op alle onderdelen, zoals techniek, materieel, scenery, enz.
Maar ik heb nog zo veel andere liefhebberijen: voor ons project Spoor op Vleugels doe ik o.a. de financiële administratie en ik heb ook nog 5 kleinkinderen. Krap tijd dus, maar misschien kan ik mijn droom nog eens helemaal waarmaken. Maar het maken van de droom alleen al heeft mij tot nu toe veel plezier opgeleverd.

Aan de beide schuine dakvlakken is de baan 3 meter lang, en aan de muurzijde 2.80 meter. Alle modules zijn 70 cm. diep. De tafels zijn geheel demontabel. Daardoor kan ik gemakkelijk één module afbreken en opnieuw opbouwen of zelfs alles naar een andere kamer verplaatsen. De hele baan (sporen en landschap) komen op klossen (spanten) te liggen. Om uit te denken hoe ik dat zal doen, is nog een hele sport. Maar in eerste instantie is dat "al doende leert men". En omdat alles demontabel is: ik kan het altijd nog afbreken en opnieuw beginnen.
Oh ja, nog een voordeel van het lid zijn van een modelbouwvereniging is dat je ziet wat je allemaal met wat hout en schroeven kunt doen. Van twee plankjes, wat latten en vier oude bureaustoelwieltjes heb ik een mobiel werktafeltje gemaakt, waarop ik een bureaulamp en mijn Dremel en klein gereedschap kwijt kan. Zo heb ik op iedere plek van mijn baan mijn gereedschap bij de hand.

Nog iets heb ik geleerd bij de EMV en met name van ons Project Spoor op Vleugels. Wat is je verhaal achter je spoorbaan: wat wil je uitbeelden en wat betekent dat voor de uitvoering. Hoofdmoot van mijn ontwerp is in een dal een enkelsporige baan tussen twee kopstations en een klein tussenstation. Langs het spoor stroomt de Salzach. De achtergrond wordt gevormd door bergen. Alles net als bij de echte Pinzgaubahn. Om te kijken of al mijn plannen realiseerbaar zijn, heb ik een sporenplan gemaakt met behulp van Winrail. Ten opzichte van vroeger met potlood en gum scheelt dat heel veel tijd (en papier). Ik wil namelijk voorkomen dat bijvoorbeeld wissels of (stations-)gebouwen net op de scheiding van een module komen te liggen en de stations moeten voldoende lang zijn voor de treinen. Mijn sporenplan laat zien dat het allemaal wel zal lukken. Gelukkig heeft H0e t.o.v. H0 het voordeel dat de bochten vrij krap kunnen zijn en dat de treinen niet erg lang zijn.

Met de blauwe lijnen is de scheiding tussen de modules aangegeven. Rechts ligt het kopstation van de Pinzgaubahn met ook een doorlopend spoor (grotendeels onzichtbaar achter de bergen). Eigenlijk net als in Zell am See. Alleen is bij mij het doorlopende spoor ook smalspoor en in Zell am See is dat normaalspoor. Over dat spoor kan ik ook met wat langere treinen rijden.
De naam voor het station moet ik nog verzinnen. Voor het station is mijn oog voorlopig gevallen op het station Plottenstein van Auhagen. Maar dat heb ik nog niet gekocht, dus daarmee kan ik nog alle kanten op.Midden-boven ligt het stationnetje Holzmühle. Daar komt het gelijknamige stationnetje van Auhagen. De perrons kan ik maken van de gips-giet-mallen van Anita Decor. Deze zijn identiek aan de echte. Ik moet het gegoten gips natuurlijk wel schilderen. Klein detail: de gele streep op het perron om te voorkomen dat de reizigers te dicht langs de kant staan.
Bij dit station op een zijspoor komt de houtzagerij: het Sägewerk van Auhagen. Links ligt het kopstation Talschluß (à la Krimml). Mogelijk komt daar het station Obergittersee, ook van Auhagen. Om eerlijk te zijn: het lijkt niet op het echte station in Krimml, maar het past wel mooi bij het station Holzmühle. Het station Zweinitz van Faller komt beter in de buurt, maar dat is misschien in Nederland moeilijk verkrijgbaar.
Talschluß is voor de toeristen zeer aantrekkelijk. Daar aangekomen met de trein kun je de bergen in lopen. Of je neemt je fiets met de trein mee en je rijdt op de fiets langs het spoor en de Salzach weer terug (dus langs de spoorbaan moet ik niet alleen de Salzach plannen, maar ook een fietspad). Bij dit station wordt ook het hout, dat van de bossen op de berghellingen komt, overgeladen op de trein om naar de zagerij bij Holzmühle te worden gebracht.

Ik maak dus gebruik van bestaande, plastic bouwdozen. Die ga ik hier en daar wel aanpassen. Glimmende onderdelen of die met een m.i. "onnatuurlijke" kleur krijgen een ander kleurtje. Maar om de uitvoering niet te zeer te vertragen, waag ik mij niet aan de zelfbouw van de stations en de huisjes. Al hoewel, het lijkt mij toch wel leuk om te proberen bij het station Talschluß zelf de ingang naar het verder gelegen dal te bouwen. Daarvoor kan ik de foto gebruiken van het tolkantoortje (de mautstelle) van het Windautal in Oostenrijk: het informatiebord, het tolkantoortje, de slagboom (van een oude spoorwegovergang heb ik die nog over), het bankje en de vuilnisemmer.

Omdat ik wat betreft het materieel wil aansluiten bij wat ik in mijn vakanties heb gezien, wil ik uitgaan van de situatie van voor 1 juli 2008. Dus er rijden op mijn baan geen loc's en wagons van de huidige SLB. Gelukkig kwam ik op internet tegen een officieel overzicht: "Wagenbestand Pinzgauer Lokalbahn" naar de stand van 1 juli 2008. Dat was het uitgangspunt voor de verzameling van mijn materieel. En als het materieel niet in dat bestand staat, dan moet het aantoonbaar op de Pinzgaubahn hebben gereden. Aantoonbaar: internetfoto's, mijn eigen foto's of andere bronnen, zoals het boek "Schmalspurbahn-Paradies Österreich", het tijdschrift "Zeunert's Schmalspur Bahnen" en last but not least het boek van Gerald Breitfuss "Die Pinzgauer Lokalbahn". In dat boek staat een uitgebreid overzicht van al het materieel dat tot ca. 1998 op de Pinzgaubahn heeft gereden, wanneer en waar dat materieel eerder dienst had gedaan dan wel waar naartoe dat verplaatst was. Ik heb dus nu een mooi bestand opgebouwd met alle specifieke ÖBB-bedrijfsnummers en de "geschiedenis" van iedere loc en wagon van de Pinzgaubahn.
Deze trein wordt getrokken door de 2095.002-8. Deze loc is bij het eerder genoemde ongeluk bij Bramberg total-loss geraakt. Het eerste rijtuig is de 3050-7 ("Salzburg fährt Bahn ÖBB"). Het tweede rijtuig, de 4262-7 ("Nationalpark Hohe Tauern"), is eveneens onherstelbaar beschadigd bij het ongeluk. De laatste wagon is de 16816-6, de fietsenwagon.
De 2095.001 is de eerste loc van de 2095-serie en dateert van 1958. Deze loc doet nog steeds dienst op de Pinzgaubahn, dus nu al meer dan 50 jaar. De loc trekt de twee zgn. spantenwagens, de 3243-8 en de 3244-6. In de vakantie van 2003 heb ik deze wagons nog gefotografeerd op het emplacement bij Tischlerhäusl in min of meer deplorabele staat. Vanaf 2008 heeft men deze wagons niet meer ingezet op de Pinzgaubahn.
Wat betreft de dieselrijtuigen is er een levendige uitwisseling geweest met andere smalspoorbanen in Oostenrijk, o.a. de Mariazellerbahn. De 5090.005-9 was in eerste instantie bedoeld voor de Waldviertelbahn, maar is op de Pinzgaubahn ingezet. Bij drukte werd er een rijtuig aangehangen, in dit geval de 4264-3.
Met name voor de toeristen rijdt in het weekend de nostalgische stoomtrein. Op de Pinzgaubahn hebben verschillende stoomlocomotieven gereden. Dit is de 399.03. Deze trekt de rijtuigen, allemaal de 3641-3. Deze waren afkomstig van de Steyrtalbahn. Het blauwe rijtuig, de 5902-7 de "Pinzga Schenke", is de barwagen.
De goederentrein wordt getrokken door de 2091.008. Deze loc was in bedrijf op de Pinzgaubahn van november 1992 tot december 1995. De achterste wagon is de X 90301-8, de platte wagon van de Bahnmeisterei Mittersill. De rode goederenwagon, de 97014-0 met de standplaatsnaam Zell/See, is van het type 16800 Bautzen, net als de eerder genoemde fietsenwagon. De eerste goederenwagons, die ik heb gekocht, waren ook van dat type. Maar omdat ik toen nog geen "studie" had gemaakt van de specifieke bedrijfsnummers, ben ik er nu achter gekomen dat die wagons geen dienst hebben gedaan op de Pinzgaubahn, maar op andere smalspoorbanen. Die wagons wil ik dus niet meer gebruiken op mijn modelspoorbaan. Maar als ik die zou willen verkopen, moet ik mij ook nog gaan verdiepen in de verkoop via eBay. En dan heb ik er weer een hobby bij! Dus laat ik ze maar staan in mijn "voorraadje".
Resteert de rangeerlocomotief, de 2092.002, oftewel de ex Heeresfeld 130-C met als standplaats Zell am See. Deze ben ik in alle jaren maar één keer op eBay tegengekomen. Maar die is zo klein, dat er mogelijk geen decoder ingebouwd kan worden. Ik heb die toen maar laten lopen. Verstandig?

Andere scenery-onderwerpen

In mijn "werkvoorraad" heb ik ook nog:

• Een bus van "Maaskant Reizen", die komt te staan bij het hotel "Alpenblick" van Pola. Een hotel met die naam stond tijdens onze eerste vakantie niet ver van onze vakantiebungalow.
• Bij het station Talschluß komt de houtopslag van Faller met een oplegger voor houttransport, die brengt de boomstammen uit de verder gelegen dalen naar deze opslag. Daar wordt het op de trein geladen. Van daar gaat het naar de zaagfabriek.
• Bij het rechtse station komt de bekende rode Busbahn-bus te staan en daar komt ook een loc-loods.
• En dan nog een plaatsje bedenken voor het goederenstation, de bergkapel en een berghuis.

P.S. Alle foto’s zijn van mijzelf.

naar boven